Viral hepatitler tüm dünyada yaygın olarak görülen ve ülke ekonomisini olumsuz etkileyen önemli bir halk sağlığı sorunudur. Batı toplumunda kronik karaciğer hastalığının en sık nedenini hepatit C virüs (HCV) enfeksiyonu ve kronik alkol tüketimi oluştururken, ülkemizde kronik karaciğer hastalığının en sık nedeni hepatit B virüs (HBV) ve HCV enfeksiyonlarına bağlı kronik viral hepatitlerdir. Viral hepatitler akut-kronik viral hepatit, siroz, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanserine sebebiyet vererek morbidite ve ölüme neden olabilirler. Bununla beraber, viral hepatitler hasta ve hasta yakınlarının üretkenliğinde kayıplara ve yaşam kalitesinde bozulmalara neden olmaktadır.
Dünyada her üç kişiden birinin HBV ile karşılaştığı ve yaklaşık 250 milyonun üzerinde kişide HBV enfeksiyonu olduğu bilinmektedir. Dünyada yaklaşık 71 milyon kişinin HCV ile enfekte olduğu bilinmektedir. Dünyada her yıl 1 milyondan fazla kişinin viral hepatitlere bağlı siroz ve karaciğer kanseri gibi komplikasyonlar nedeniyle yaşamını yitirdiği tahmin edilmektedir.
Ülkemizde de HBV ve HCV enfeksiyonları önemli bir sağlık sorunudur. 18 yaş üstü her üç kişiden biri HBV ile karşılaşmış durumdadır. Ülkemizde 2012-2016 arasında gerçekleştirilen karaciğer transplantasyon olgularının yaklaşık yarısından fazlasını viral hepatitler oluşturmaktadır.
Bakanlığımızca son 25 yıl içerisinde hepatit aşıları ve viral hepatitlerin tedavisi konusunda dev adımlar atılmıştır. HBV aşısının yaygın biçimde kullanılması ile yeni HBV enfeksiyonu olgularında düşüş izlenmiş, böylece HBV enfeksiyonuna bağlı siroz veya HSK gelişiminin azaldığı görülmüştür. Ancak elde edilen büyük başarılara rağmen viral hepatitlerin önlenmesi ve kontrolü için yapılması gereken çok şey vardır. Bu nedenle viral hepatitlere yönelik sağlık politikalarımızı daha da geliştirerek multidisipliner bir yaklaşım ile ülkemiz için gerekli olan “Türkiye Viral Hepatit Önleme ve Kontrol Programı” hazırlanmıştır. Bu program kapsamında hastalığın bulaşmasının önlenmesine yönelik başta risk altındaki kişiler olmak üzere tüm toplumun farkındalığının arttırılması, hastalığın erken tespiti ve tedaviye yönlendirilmesi ile siroz ve kanser gelişiminin önlenmesi çalışmaları geliştirilmiştir.
VİRAL HEPATİTLER BULAŞMA YOLLARI
Temel bulaşma yolları; kan yoluyla, cinsel ilişki ile ve anneden bebeğine doğum sırasında bulaştır. Kontrol edilmemiş kan ya da kan ürünlerinin kullanımı, damar içi madde kullanımı, sterilize edilmemiş araçlarla tıbbi ya da diş müdahaleleri yapılması, kullanılmış enjektör paylaşımı, tıraş bıçağı, diş fırçası gibi eşyaların paylaşımı, enfektif kanla mukozal temas, sterilize edilmemiş araçlarla dövme ya da vücut takılarının uygulanması da sık bilinen bulaş yollarıdır. kontamine yiyecek veya su/içecek tüketilmesi ile Hepatit A gerçekleşir. Hijyen kurallarına ve temizlik koşullarına uyumun artması, temiz su kaynaklarına ulaşımın artışı ve sosyoekonomik koşulların iyileşmesi ile görülme sıklığı azalmaktadır.
VİRAL HEPATİTLER YÖNÜNDEN RİSK ALTINDAKİ GRUPLAR
- Kronik karaciğer hastalığı olan kişiler,
- Pıhtılaşma faktör bozukluğu olan hastalar,
- Sağlık çalışanları ve stajyer öğrenciler,
- Hemodiyaliz hastaları, solid organ ve kemik iliği nakli adayları ve alıcıları,
- Sık kan ve kan ürünü kullanmak zorunda kalan kişiler,
- Madde bağımlıları,
- Hepatit B taşıyıcılarının/hastalarının aile içi temaslılarından aşısız olanlar,
- HBsAg pozitif annelerin çocukları,
- Çok sayıda cinsel partneri olan ve seks işçileri ile cinsel ilişkide bulunan kişiler,
- Eşcinsel/biseksüel erkekler
- Cezaevlerinde ve ıslahevlerinde bulunan hükümlüler ve çalışanlar,
- Berberler-kuaförler, manikür-pedikürcüler
- Piercing, dövme yaptırmayı planlayan kişiler,
- Zihinsel engelli bakımevlerinde bulunan kişiler,
- Yetiştirme yurtlarında bulunan kişiler,
- Güvenlik personeli (asker, polis vb. arasında kan ve hasta çıkartıları ile temas riski yüksek olanlar),
- Kazalarda ve afetlerde ilk yardım uygulayan kişiler,
- Hepatit A hastalığının sık olduğu ülkelere seyahat edecek seronegatif kişiler,
- Kanalizasyon işçileri.
- HBV sıklığının yüksek olduğu bölgelerden gelen göçmenler.
- Anti-HCV pozitif annelerin çocukları,
- Sık kan ve kan ürünü transfüzyonu olanlar,
- Diş tedavisi ve tıbbi girişim geçirenler,
- İmmunsüpresif hastalar.
FARKINDALIĞIN ARTIRILMASI
Viral hepatitlerin önlenmesinde en önemli basamak korunmadır. Hastalığı taşıyan pek çok kişide herhangi bir belirti ve bulgunun olmaması, viral hepatitler için pek çok kişinin kendisini risk grubunda görmemesi farkındalık çalışmalarını daha önemli hale getirmektedir.
Toplumun viral hepatitler konusundaki farkındalığını artırmak için aşağıda maddeler halinde sunulan hizmetleri gerçekleştirmek Viral Hepatitlerle mücadelede başarı şansımızı artırmaktadır.
- Viral hepatitlerin bulaşma, korunma yolları ve bağışıklama konularında Afiş ve Broşür İlgili birimlere dağıtılmaktadır.
- Özellikli risk gruplarına yönelik hastalık, bulaşma yolları, korunma ve tedavi konularında bilgilendirme yapılmaktadır.
- Aşı uygulamaları ve bağışıklama ile ilgili internet sitesi ve sosyal medya üzerinden bilgilendirme yapılmaktadır.
- Sağlık Kurumları tarafından okullarda viral hepatitlerle ilişkili eğitim faaliyetleri yapılmaktadır.
- Bulaşta önemli rolü olan yerlerde çalışanlara yönelik ilgili meslek odaları (güzellik merkezleri, berberler, kuaförler, akupunktur, dövme (tatuaj), piercing, kulak delme, vb.) ile iş birliği sağlayarak hastalık, korunma ve bulaşma yollarında farkındalığın artırılması amacıyla ziyaretler yapılarak bilgilendirme yapılmaktadır.
- Bakımevleri, askeri birlikler, ceza ve tutukevleri gibi toplu yaşam alanlarında yaşayanlara yönelik eğitimler Sağlık Kurumları tarafından verilmektedir.
- İş yeri hekimleri tarafından işyerindeki çalışanlara yönelik eğitimlerin verilmesi başarı şansımızı artırmaktadır.
- Dünya Hepatit Gününde etkinlikler düzenleyerek toplumun dikkatini çekmek başarı şansımızı artırmaktadır.
